Ekonomik kriz her alanda hissedilirken aylardır haberlere konu olan şirketlerin iflasın eşiğine sürüklenmeleri bir kez daha gündeme geldi. Konkordato ve iflas kararlarında rekor düzeyde artış yaşandı. 2024’ün haziran ayında da bu tarz haberlere rastlamıştık. Bu sene de benzer haberleri gördük. Ancak bu ay dikkat çeken nokta büyük ve ekonomide hatrı sayılır paya sahip olan şirketlerin de konkordato ilan etmesi oldu.
Büyük şirketlerin konkordato ilan etmesiyle beraber bu şirketlerle ticaret yapan veya alacaklı konumda olan farklı şirketlerin de konkordato başvurusu yapması kaçınılmaz oldu. Bir şirketin konkordato ilan etmesi ekonomide domino etkisi yaparak diğer şirketleri de peşinde sürüklemektedir. Halihazırda mevcut ekonomik kriz iflas ortamının koşullarını hazırlamada gayet iyidir. Milyonlarca dolarlık ticaret yapan bu şirketler iflasın eşiğine sürüklenip devlet koruması altına giriyorsa halkın ne koşullarda yaşadığını da ayrıca sorgulamak gerekmektedir. Ekonominin özeti bu başvurularda aranabilir. Hem şirketler hem de halk borçlu. Ancak şirketler kendilerini devlet güvencesine alabilirken halkın böyle bir şansı da yok!
Bu yılın konkordato başvurularını incelediğimizde 2025 yılının ocak-mayıs döneminde geçen yılın aynı dönemine göre konkordato başvurusu kapsamında geçici mühlet kararı verilen dosya sayısı yüzde 97 oranında artarak 491’den 967’ye yükseldi. Söz konusu dönemde konkordato başvurusu kapsamında kesin mühlet verilen dosyası sayısı ise yüzde 242 oranında artışla 202’den 690’a yükseldi.
Konkordato talebi reddedilen dosya sayısı yüzde 98 artarak 233’ten 462’ye yükseldi. Kriz yalnızca konkordato başvurularında değil, doğrudan iflas kararlarında da kendini gösteriyor. Aynı dönemde mahkemeler tarafından verilen iflas kararları yüzde 75 artarak 44’ten 77’ye yükseldi. Yalnızca mayıs ayında mahkemelerin verdiği kararlar bile durumun boyutunu gözler önüne seriyor:
185 geçici mühlet, 164 kesin mühlet, 129 ret ve 24 iflas kararı. Bu kararlar, ekonominin artık olağan halinin kriz olduğunu gösteren yargısal verilerdir.
Türkiye’nin uzun yıllardır sektörde yer alan kuruyemiş markalarından Ekmekçioğlu Gıda ve Kuruyemiş Sanayi ve Ticaret A.Ş., mali yapısını korumakta zorlanınca konkordato talebinde bulundu. İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde faaliyet gösteren ve Zen Yapı olarak bilinen Zengizor İnşaat Ticaret Limited Şirketi konkordato ilan etti. Ayrıca Türkiye’nin akaryakıt devi olarak bilinen TP Petrol konkordato ilan etti. Konkordato ilan eden şirketler oldukça fazla. İnşaat, imalat, perakende ve ticaret sektörü, tekstil, ulaştırma ve lojistik alanlarında ise konkordato ilanları daha fazla. İnşaat sektörü proje bazlı iş yapısı, yüksek kredi bağımlılığı ve artan malzeme maliyetleri nedeniyle faiz artışlarına karşı en kırılgan sektörlerin başında gelmektedir. İmalat sanayiinde enerji ve hammadde maliyetlerindeki artışlar, uluslararası rekabetteki zorluklar ve finansmana erişim sıkıntıları, özellikle KOBİ niteliğindeki imalatçıları konkordatoya itmektedir. Elbette bu alanlarda konkordato başvurularının daha fazla olmasının başlıca sebepleri var. Aklımıza ilk gelen ise dışa bağımlılık. Türkiye’nin mevcut sosyoekonomik yapısından kaynaklı emperyalist tekellere bağımlılığı iç sektörde bir daralmaya yol açmaktadır. Dışarı ile rekabet edemeyen iç sektörler iflasa sürüklenmektedir. Böylece emperyalist tekeller daha fazla bağımlılık yaratmakta, kendinden küçük şirketleri yutmakta ve yok etmektedir.
Bugün yaşanan tablo aslında yeni değil; yalnızca daha görünür. Enerji, teknoloji, finans, tarım ve sanayi alanlarında üretim yerine ithalata ve dış kaynak girişine bağımlı olan bu ekonomik model; kriz dönemlerinde nefes alamaz hale geliyor. Çünkü dışarıdan alınan teknoloji olmadan üretim yapılamıyor, dışarıdan gelen sermaye olmadan yatırım gerçekleştirilemiyor, ithal girdiler olmadan iç pazar hareket edemiyor.
Tekstil sektörünü hızlıca incelediğimizde durumun benzer olduğunu görürüz. Tekstil ve hazır giyimde 2 bin 781 iş yeri kapandı. 2025 yılında 289 tekstil firması konkordato ilan etti. Sektör temsilcileri, enerji maliyetleri, döviz kuru dalgalanmaları, krediye erişimde yaşanan sıkıntılar, yüksek faiz ve hammaddede dışa bağımlılığın artması ve pazar daralmasının sorunları artırdığını ifade ediyor. Türkiye’de faaliyet gösteren bazı firmaların üretim bantlarını başta Mısır olmak üzere farklı ülkelere taşıdıkları görülüyor. CHP’li Niğde Vekili Ömer Fethi Gürer “Sektördeki krizin boyutunu gösteren verilerden biri ise kapanan büyük ölçekli işletmelerin sayısıdır” vurgusu yaparak “Giyim eşyası imalatında 750–999 çalışanı olan yedi şirket kapılarını kapattı. Tekstil ürünleri imalatında binin üzerinde çalışanı bulunan iki büyük tesis, 500–750 çalışan aralığındaki altı işletme faaliyetine son verdi. Bu kapanmaların sonucunda yalnızca sekiz ayda 58 bin 918 çalışan işini kaybetti” dedi. Özünde bu şirketler büyük de olsa mevcut bağımlı yapıda rekabeti sürdürmek imkânsız hale gelmektedir.
Bugün konkordato ilan eden büyük şirketler bile özünde bağımsız ekonomik üreticiler değil; emperyalist tekellerin çevresinde konumlanmış alt yüklenicilerdir. Onların “büyük” olması, ülke içindeki konumlarına göre belirlenmiştir; ancak ekonomik güç dengeleri içinde, emperyalist tekellere bağımlı oldukları sürece ayakta kalmaları mümkün değildir. Dolayısıyla bu şirketlerin konkordato ilan etmesi, sadece şirket krizini değil, Türkiye ekonomisinin bağımlı yapısını görünür hale getiren bir göstergedir.
Konkordato başvurularındaki rekor artış, Türkiye ekonomisinin yalnızca kısa süreli bir dalgalanma yaşamadığını; yapısal bir kriz içinde olduğunu göstermektedir. Büyük şirketlerin bile devlet güvencesine sığınmak zorunda kalması, ekonominin dışa bağımlılığının ve üretim zincirindeki kırılganlığın somut bir göstergesidir. Bu tablo, küçük ve orta ölçekli işletmelerin, işçilerin ve halkın yaşadığı ekonomik yoksunluğu daha da görünür kılmaktadır.
*Konkordato, finansal durumu bozulan ve borçlarını ödeme güçlüğü çeken bir şirketin veya şahsın, iflastan kurtulmak amacıyla, alacaklılarıyla anlaşarak borçlarını belirli bir plan dahilinde ve belirli bir indirimle yeniden yapılandırmasını sağlayan hukukî bir süreçtir. Mahkeme denetiminde yürütülen bu süreç, borçluya faaliyetlerini sürdürme ve ekonomik hayatta kalma şansı tanırken, alacaklıların da alacaklarının tamamını olmasa da bir kısmını tahsil etmesini güvence altına almayı amaçlar.
