21. yüzyılın ilk çeyreğinin sonuna yaklaşırken emperyalizmin dünyayı bir ahtapot gibi kuşattığına, saldırı ve sömürü politikalarını doludizgin sürdürdüğüne tanıklık ediyoruz. Bir yandan azami kâr güdüsüyle sömürüsünü derinleştiren, diğer yandan nüfuz alanlarını genişletmek amacıyla yerel ve bölgesel savaşların fitilini ateşleyen bu sistem, toplumsal çelişkilerin en keskin biçimde görünür hale geldiği bir evreye girmiştir. Emperyalizmin yüzyılın başında netliğe kavuşan ve zamanla hız kazanan saldırgan karakteri, kendini çoğunlukla işgal ve katliamlarla göstermiş. Nihayet 2008’de emperyalizm tarihinin yeni bir evresinde olduğumuzu gösteren kapsamlı ve derin bir ekonomik krize girilmiştir. Bu krizi 1929 Büyük Buhranıyla kıyaslayanlar oldu. Bu elbette haksız bir kıyaslama değildir. Ne var ki kapitalizmin ekonomik barutu bugün o günkü seviyeden çok uzaktadır. Bugün kapitalizmin sırtında çok daha büyük bir çöp yığını bulunmaktadır. Kapitalizmin doymak bilmeyen kâr hırsının, sermaye birikiminde sebep olduğu şişkinlik kâr oranlarının düşmesine neden olmakla kalmamış sermayenin üretim alanından koparak spekülatif alanlara yönelmesine yol açması nedeniyle eskisinden çok daha ciddi bir sanal ekonomi yaratmış durumda. Piyasadaki sanal değer (parasal değer) ile gerçek değer (meta değeri) arasındaki uçurum sistemin boşlukta kalmasına neden olacak kadar derinleşmiş durumda. Marks’ın öngördüğü gibi, sermaye kendi iç çelişkileriyle boğuşarak, üretimden uzaklaştıkça spekülatif bir nitelik kazanmış ve kendi kaçınılmaz krizini yaratmıştır.
Sermaye genişleyerek dünyanın en ücra noktalarına kadar uzanmış ve kitlelere açlık, yoksulluk ve güvencesizlik dayatmıştır. Özellikle yarı sömürge ülkelerde, neoliberal politikalar eliyle yürütülen özelleştirme, taşeron ve esnek çalışma uygulamaları örgütsüz ve sendikasız bir iş gücü yaratmıştır. Tarım alanlarının çok uluslu şirketlere peşkeş çekilmesi, yarı sömürgelerde tarımın kendine yeterliliğinin ortadan kalkması (üretim kapasitesinin çözülmesi) ve böylece işsizliğin devasa boyutlara ulaşması şehirlerde güvencesiz çalışmaya hazır geniş kesimler yaratmıştır. Bu zincirin en ağır halkasını gençlik oluşturmaktadır. Dünya Ekonomik Forumu’nun 2025 raporuna göre küresel genç işsizlik oranı yüzde 13 civarındadır. Bu oranın özellikle “gelişmekte olan” (yarı sömürge ülkeler) yoğunlaşması, neoliberalizmin yapısal sonuçlarını açıkça göstermektedir. Emperyalist politikaların bu ülkelerdeki üretim ilişkileriyle birleşerek uygulamaya konması, tam anlamıyla sosyal bir yıkım yaratmıştır. Gençlik, bu yıkımın hem ekonomik hem kültürel olarak en ağır sonuçlarını yaşamaktadır. “Geleceksizlik” gençliğe bir kader gibi sunulmakta; bu yolla apolitik, edilgen bir kuşak hedeflenmektedir.
Gerçekler ise başka bir gelecekten bahsediyor.
Nepal’den Madagaskar’a, Fas’tan Peru’ya, Endonezya’dan Filipinler’e kadar uzanan gençlik hareketleri, krizlerin başka bir sonucunu gözler önüne serdi. “Z Kuşağı” denen yeni nesil, dijital platformları kullanarak örgütleniyor ve sokaklarda adalet, eşitlik ve yaşam standartlarının iyileştirilmesini talep ediyor. Bu hareketler, yüzeyde farklı taleplerle kendini gösterse de özünde emperyalist sistemin ve yereldeki feodal yapıların yarattığı kronik krizlere bir tepkidir.
Nepal’de yaşananlar bunun en çarpıcı örneği oldu. Eylül 2025’te hükümetin sanal medyaya erişimi kesmesi gençliğin öfkesini tetikledi ve beş gün içinde başbakan istifa etmek zorunda kaldı. Madagaskar’da kronik su ve elektrik kesintilerinden bıkan gençler, lüks teleferik projelerine ve yolsuzluklara karşı sokaklara döküldü. Fas’ta “GenZ 212 Hareketi”, sağlık ve eğitim hizmetlerinin iyileştirilmesini talep ederken Peru’da Z Kuşağı eylemleri Cumhurbaşkanı’nın görevden alınmasını sağlayarak somut bir politik etki yarattı. Benzer hareketler Bangladeş, Sırbistan, Kenya, Endonezya, Filipinler ve Timor Leste’de de yükseldi.
Gençlerin talepleri çoğunlukla somut ve hayati: adil bir eğitim ve sağlık sistemi, iş imkânı, yolsuzluğun engellenmesi ve kamu kaynaklarının eşit dağılımı. Bu taleplerin arkasında, emperyalist finans ve ticaret ilişkilerinin, bu ülkelerdeki gençlerin yaşam koşullarını doğrudan etkilediği gerçeği var. Örneğin Madagaskar’da pahalı teleferik projeleri ve zengin elitlerin İsviçre’deki lüks yaşamı halkın yoksulluğu ile keskin bir tezat oluşturuyor. Nepal’de ise aşağılık revizyonistlerin, siyasî bağlantılara sahip elitlerin zenginleşmesi, işsiz gençlerdeki adaletsizlik duygusunu körüklüyor.
İsyanların ortak özelliği taleplerin yerelde kalmaması, önce bölgesel, sonra da dünya çapında yayılması ve emperyalist-kapitalist sistemin çıkarlarının gençlerin yaşam standartlarını baltalayan politikalara karşı gelişmesidir. Sanal medya sayesinde artık yerel bir protesto uluslararası kamuoyunun dikkatini hızla çekebiliyor. Bu durum gençliğin, sadece yerel değil dünya çapında kapitalist düzeni de sorguladığını ortaya koyuyor.
Sanal medya, şu an için bu hareketlerin en güçlü araçlarından biri. Bu araç gençlerin sesini dünya çapında duyurmasını sağlıyor. Nepal’deki “kısmi başarı”, diğer ülkelerdeki gençlere ilham verirken Madagaskar’daki direniş, askerî ve siyasî baskılara rağmen gençliğin örgütlenme kapasitesinin gücünü gösterdi. Fas’ta ve Peru’daki somut kazanımlar, bu isyanların yalnızca gösteri değil, politik etki yaratma kapasitesine sahip olduğunu gösteriyor.
Yine söylenebileceklerden biri de, bu kuşağın —özellikle sanal medyanın sunduğu bağlantı gücünden yararlanarak— önceki kuşakların siyasî yapılar aracılığıyla gerçekleştirmeye çalıştığı değişimi artık doğrudan kendilerinin talep edebileceğini fark etmiş olmasıdır. Bu protestoları Z Kuşağı’na özgü ya da tamamen yeni bir olgu olarak görmek, tarihsel süreci göz ardı etmek olur. Kapitalist-emperyalist sisteme ve onun uşaklarına karşı sokağa çıkan gençlik hareketleri geçmişte de farklı biçimlerde olsa bile, benzer talepler etrafında örgütlenmişti: adalet, eşitlik ve sömürüye karşı direniş. Dolayısıyla bugün yaşananlar, gençliğin değişim talebinde bir kopuştan çok, tarihsel bir sürekliliğin yeni biçimler altında yeniden ifadesidir. Dönemler değişse de, eşitsizlikler ve sömürü var oldukça bu talepler ve kitlelerin eyleme geçme iradesi de var olmaya devam edecektir.
Günümüz gençliği, henüz örgütlü bir devrimci hareketin öznesi seviyesine gelmese de yaşanan krizler onu bu yönde itmektedir. Nepal’den Fas’a, Peru’dan Filipinler’e uzanan gençlik ayaklanmaları, bu tarihsel dönüşümün erken belirtileridir. Z Kuşağı olarak adlandırılan gençlik dijital ağlar içinde büyümüş olsa da, sistemin maddi ve ideolojik tahakkümünü en çıplak biçimiyle yaşamaktadır. Bu nedenle onların öfkesi yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda varoluşsaldır. Sistemin tüm tahakküm araçlarına en fazla maruz kalan kesim olmaları, genç kitlelerin öfkesinin derinliğini ve yıkıcılığını açıklamaktadır.
Emperyalist yağma ve saldırı düzeni gençliği geleceksizlikle kuşatmaya çalışsa da, her kriz aynı zamanda yeni bir bilinç sıçramasının potansiyelini taşımaktadır. Gençlik hareketleri, yerel koşullara göre farklı biçimler alsa da ortak bir öz taşır: emeğin üretkenliğinin arttığı koşullarda özgürlük ve eşitlik talebi. Komünist ve devrimci çıkışın sembolü her dönemde genç kuşakların yaktığı kıvılcımla alevlenmiştir. Büyük Proleter Kültür Devrimi, ’68 Gençlik Hareketi, ülkemizdeki ’71 devrimci çıkışı ve benzeri süreçlerde gençliğin enerjisi, ihtilalci kimliğiyle sahneye çıkmaktan hiçbir zaman çekinmemiştir.
Bugün genç kitlelerin tahakküm ve baskıcı politikalara karşı ortaya koyduğu öfkeyi sahiplenmek gerekmektedir. Çünkü bu öfkenin yıkıcı ve devrimci içeriği, devrim mücadelesinin zayıfladığı her dönemde bir manivela işlevi görmektedir. Son tahlilde, 21. yüzyılın gençliği emperyalizmin tahakkümüne karşı yalnızca etkin bir ses değil, aynı zamanda potansiyel bir tarihsel öznedir. Bu özne, Marks’ın deyişiyle “kendi zincirlerinden başka kaybedeceği bir şeyi olmayan” işçi sınıfının ve geniş halk kitleleri içinde özgün sorunlar yaşayan bir kuşağın temsilcisidir.
